Θέση: Bορειοανατολικά του Μνημείου των Επωνύμων Ηρώων στο σχέδιο της Αγοράς στον Οδηγό: Μc Camp II, J., The Athenian Agora. A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 2 και 24-25.

Χρονολόγηση κατασκευής: 4ος αι. μ.Χ. Μεταφέρεται στην Αγορά της Αθήνας την περίοδο του Αυγούστου

Περίοδοι χρήσης: Ρωμαϊκή

 

 

Ο κομψός μαρμάρινος ναός που ενδεχόμενα ανήκε στη λατρεία του Διός Αγοραίου μεταφέρθηκε στην Αγορά, μαζί με τρία ναϊκά οικοδομήματα (ΝΔ Ναός, ΝΑ Ναός, «Nαός του Άρεως»), κατά την Πρώιμη Αυτοκρατορική περίοδο, από άγνωστο σημείο της Αττικής. Η αρχική κατασκευή του ανάγεται στον 4ο αι. π.Χ.

 

 

Το μνημείο ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης ανασκαφικής περιόδου των εργασιών της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας (1931). Οι θεμελιώσεις του μνημείου είναι από συμπαγείς, δουλεμένες κροκάλες. Οι εξωτερικοί δόμοι της ευθυντηρίας (διαστάσεων 9 x 5,5 μ.) ήταν από πειραϊκό πωρόλιθο και συνδέονταν με μεταλλικούς συνδέσμους σε σχήμα Τ, ενώ οι τέσσερις βαθμίδες της βάσης ήταν από πεντελικό μάρμαρο. Σώζονται στο πλήρες ύψος τους στο βόρειο μισό της δυτικής πλευράς, ενώ στα υπόλοιπα σημεία του βωμού σώζονται μόνο οι δύο κατώτερες βαθμίδες. Μόνο ένας δόμος περιλαμβάνει δύο βαθμίδες. Το μεγάλο βάρος τους αποτέλεσε την αιτία που οι μετέπειτα επισκέπτες του χώρου δεν μπόρεσαν να λεηλατήσουν το δομικό υλικό του βωμού. Οι διαστάσεις της βάσης στο ύψος της κατώτερης βαθμίδας είναι 8,76 x 5,43 μ. Προφανώς ο βωμός βρισκόταν στο 9 x 5,5 μ. ανατολικό τμήμα, ενώ το δυτικό θα πρέπει να περιλάμβανε κιονοστοιχία από την οποία προσέγγιζε το βωμό ο ιερέας.

 

Ανατολικά της θεμελίωσης ανακαλύφθηκε ένας ορθοστάτης. Στη μία άκρη του σχηματίζει γωνία, ενώ η άλλη είναι σπασμένη. Το σωζόμενο ύψος είναι 2,90 μ. Ο ορθοστάτης έφερε περίτεχνη γλυπτική διακόσμηση με πλοχμό στη βάση, λέσβιο κυμάτιο και αστράγαλο, ενώ θραύσματα αντίστοιχου ορθοστάτη βρέθηκαν σε ένα πηγάδι στο σημείο όπου έστεκε το πρόπυλο του Μητρώου. Τα αρχιτεκτονικά διακοσμητικά στοιχεία πιστοποιούν τη χρονολόγηση του βωμού στον 4ο αι. π.Χ. Η ύπαρξη όμως τεκτονικών σημείων του τύπου που συναντάμε και στο «ναό του Άρεως» φανερώνει ότι το εν λόγω μνημείο μεταφέρθηκε στην Αγορά την ίδια περίοδο με το «ναό του Άρεως», αλλά και με άλλα αττικά μνημεία του 5ου και του 4ου αι. π.Χ.

 

Η αρχική του θέση είναι άγνωστη. Θεωρείται όμως ότι ίσως να ταυτίζεται με μνημείο του οποίου το ίχνος στο βράχο της Πνύκας, ακριβώς πάνω από το Βήμα, έχει ανάλογες με το βωμό διαστάσεις. Η μετακίνηση του μνημείου πιθανόν να συμπίπτει χρονικά με τη μετατόπιση των εργασιών της Εκκλησίας από την Πνύκα στο Θέατρο του Διονύσου. Αν η τοποθέτηση αυτή ευσταθεί, τότε ο βωμός θα ήταν αφιερωμένος στο θεό προστάτη της ρητορικής, τον Αγοραίο Δία, και θα πρέπει να χρονολογηθεί στην περίοδο του ρήτορα Λυκούργου (περίπου 340 π.Χ.). Σύμφωνα με το Σχολιαστή των Ιππέων του Αριστοφάνη (Σ σε στίχο 471), ο Δίας Αγοραίος έστεκε τόσο στην Αγορά όσο και στο σημείο συνάθροισης της εκκλησίας του δήμου.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

BALDASSARI, P., ΣΕΒΑΣΤΩΙ ΣΩΤΗΡΩΙ. Edilizia Monumentale a Atene durante il Saeculum Augustum, Archaeologica 124, Roma, Giorgio Bretschneider Editore 1998, σελ. ….
BURDEN, J.Ch., Athens Remade in the Age of Augustus: A Study of the Architects and Craftsmen at Work, Dissertation, University of California (Berkeley 1998), σελ. ….
Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum ⁴ (Αthens 1990), σελ. 68-69.
Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι Ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης ² (Αθήνα 2004), σελ. 224.
STILWELL, R., “Architectural Studies. VI. The Altar”, Hesperia 2 (1933), σελ. 140-148.
THOMPSON, H.A., “Activities in the Athenian Agora: 1951”, Hesperia 21 (1952), σελ. 91-93.
THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 160-162.
TRAVLOS, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens (Princeton 1971), σελ. …
WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. Literary and Epigraphic Testimonia, The American Excavations in the Athenian Agora, vol. III, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1957), σελ. 122 κ.ε.