Θέση: Βορειοδυτική γωνία της Αγοράς. Στη διασταύρωση της Δυτικής οδού με την Παναθηναϊκή οδό απέναντι από τη Στοά του Διός Ελευθερίου. Σημερινή θέση στο χώρο του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου. Αρ. 26 στο σχέδιο της Αγοράς στον Οδηγό: Μc Camp II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 2 και 24-25. Καλύτερη αναπαράσταση σε περιοδικό Hesperia 44 (1973), σελ. 361.

Περίοδοι χρήσης: Κλασική

 

 

Το μικρό παρόδιο ιερό της Κλασικής περιόδου, το οποίο ανασκάφηκε το 1971-1972, ταυτίστηκε αρχικά με το Λεωκόρειο. Σήμερα η ταύτιση αυτή αμφισβητείται. Σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση: αποτελείται από τέσσερις ορθοστάτες που περικλείουν ένα βράχο, στον οποίο τοποθετούσαν τα αφιερώματά τους οι περαστικοί. Διατηρήθηκε σε χρήση έως τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Στην Ελληνιστική εποχή χρησιμοποιήθηκε το παρακείμενο πηγάδι. 

 

 

Ο περίβολος σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση, καθώς είχε «σφραγιστεί» από τη θεμελίωση του ρωμαϊκού κτηρίου του 3ου αι. μ.Χ. Είναι τετράγωνος περίπου, με πλευρές 3,95 x 3,65 μ. στο εξωτερικό και αποτελείται από λεπτούς ορθοστάτες μαλακού καστανοκίτρινου πωρόλιθου, ύψους 1,24 μ. και πάχους 0,39 μ., οι οποίοι στηρίζονται σε χαμηλή βάση, που προεξέχει από 0,06 έως 0,10 μ. Ο περίβολος περιέκλειε το αντικείμενο λατρείας που ήταν μια προεξοχή του φυσικού βράχου. Οι ορθοστάτες έχουν διαφορετικές διαστάσεις: τέσσερις απαρτίζουν το νότιο τοίχο, πέντε το δυτικό και τον ανατολικό, ενώ μόνο δύο εξαιρετικά πλατιοί ορθοστάτες (1,10 μ.) περιβάλλουν έναν ελαφρώς μικρότερο (0,92 μ.) στη βόρεια πλευρά. Ο τελευταίος, διαφορετικού πάχους (0,44 μ.) από τους υπόλοιπους, προστέθηκε αργότερα για να κλείσει ένα άνοιγμα που πάντως δεν επέτρεπε την πρόσβαση στο χώρο, σύμφωνα τουλάχιστον με την πρόταση των ανασκαφέων.

 

Οι παραστάτες ενδέχεται να επιστέφονταν από μαρμάρινη ταινία, αν και θεωρείται ότι σε κάποια σημεία σώζονται στο αρχικό τους ύψος. Η ταινία αυτή αφαιρέθηκε όταν το ιερό ήταν ακόμη σε χρήση, καθώς το άνω τμήμα των λίθων φέρει ίχνη φθοράς από τους αγκώνες των πιστών που ακουμπούσαν στον περίβολο. Στόχος του περίβολου ήταν να μην πατούν οι επισκέπτες τον ιερό χώρο. Δεν υπάρχει πρόσβαση στο εσωτερικό του ιερού χώρου, ήταν δηλαδή άβατον. Οι επισκέπτες έριχναν τα αναθήματά τους μέσα στον περίκλειστο χώρο και τα άφηναν στη θέση που έπεσαν.

 

Στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. πάντως δημιουργήθηκε ένα δάπεδο από πατημένο χώμα, που κάλυψε το βράχο, εκτός από την κορυφή του, και εκεί καταχώθηκαν τα παλιότερα αφιερώματα. Στην Ύστερη Κλασική περίοδο, το περιβάλλον έδαφος ανέβηκε τόσο ώστε να φθάσει στην κορυφή του περιβόλου, ο οποίος πλέον έμοιαζε με ρηχό τετράπλευρο πηγάδι.

 

Σε δεύτερη φάση, στα τέλη του 4ου αι. π.Χ., ο περίβολος επιχώθηκε. Ταυτόχρονα, όπως τουλάχιστον υποδηλώνει η χρονολογία των ευρημάτων, η λατρεία συνεχίστηκε σε ένα πηγάδι που ανοίχτηκε 2,5 μ. βόρεια του αβάτου. Το βάθος του πηγαδιού έφθανε τα 13,45 μ. και στο πάνω μέρος του έφερε λίθινο προστομιαίο. Σε δεύτερη φάση, όταν ανέβηκε η στάθμη του εδάφους στην αγορά, προστέθηκε και δεύτερο προστομιαίο. Στο πηγάδι βρέθηκαν 650 περίπου αφιερώματα, από τον 4ο έως το 2ο αι. π.Χ.

 

 

Τα ευρήματα μέσα στο χώρο του περίβολου (κυρίως μελαμβαφή και ερυθρόμορφα αγγεία) χρονολογούνται περίπου από το 440 π.Χ. Δεν υπάρχουν ίχνη προγενέστερης λατρείας. Βρέθηκαν συνολικά 360 αντικείμενα, κυρίως αγγεία: αρυβαλλοειδείς λήκυθοι, κύλικες, κύπελλα, σκύφοι, χόες, «γιογιό», υφαντικά βάρη, αστράγαλοι, επιχρυσωμένα βότσαλα και κοσμήματα. Κυριότερο βέβαια εύρημα είναι η κεφαλή της ερμαϊκής στήλης που βρέθηκε πάνω στο βράχο. Μετά την ισοπέδωση του δαπέδου στα τέλη του 5ου αι. π.Χ., τα ευρήματα λιγοστεύουν, με τα τελευταία να χρονολογούνται στον ύστερο 4ο αι. π.Χ. Ίσως να αφαιρούνταν από το χώρο και να τοποθετούνταν στο παρακείμενο πηγάδι. Δεν υπάρχουν επιγραφές ούτε όρος του ιερού.

 

Έχει προταθεί η ταύτιση του χώρου με το Λεωκόρειο, το ιερό στο οποίο οι Αθηναίοι τίμησαν τις κόρες του Λέω που θυσιάστηκαν για να σωθεί η πόλη από επιδημία ή λιμό. Εκεί δολοφονήθηκε, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο Ίππαρχος από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα, το 514 π.Χ. Μάλλον όμως το τελευταίο θα πρέπει να αναζητηθεί σε άλλο σημείο της Αγοράς. Η ποιότητα των ευρημάτων μαρτυρά ενδεχομένως γυναικεία λατρεία ή λατρεία θεότητας κοινής σε άνδρες και γυναίκες [Διόνυσος ή Αφροδίτη(;)]. Αδημοσίευτες μελέτες υποδεικνύουν ακόμη βραχολατρεία που σχετίζεται με την Αφροδίτη.

 

Η λατρεία συνεχίστηκε τουλάχιστον έως το 2ο αι. π.Χ. στο παρακείμενο πηγάδι. Δεν είναι σαφές τι έγινε στην αμέσως επόμενη περίοδο, διότι στα χρόνια του Βυζαντίου το ανώτερο τμήμα του πηγαδιού (5,34 μ. βάθος), καθαρίστηκε και ξαναχρησιμοποιήθηκε.

 

 

BRONEER, O., “Notes on Three Athenian Cult Places”, Αρχαιολογική Εφημερίς 1960, σελ. 54-67 (ιδίως σελ. 62-67).

EDMONSON, C.N., “The Leokoreion in Athens”, Mnemosyne 17 (1964), σελ. 375-378.

Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum ⁴ (Athens 1990), σελ. 86-87.

Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι Ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης ² (Αθήνα 2004), σελ. 103-106.

SHEAR, T.L., Jr., “The Athenian Agora: Excavations”, Hesperia 44 (1973), σελ. 121-179, πίν. 25-39 (ιδίως σελ. 125-130, πίν. 25-28) και σελ. 359-407, πίν. 65-76 (ιδίως σελ. 360-369, πίν. 65-67).

WYCHERLEY, R.E., “The Leokorion and Dyskolos 173”, Mnemosyne 18 (1965), σελ. 282-284. 



Παρόδιο ιερό, Αναπαράσταση σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας