Θέση: Κάτω από το Παλαιό Βουλευτήριο και τη Θόλο (Βλ. Thompson, H.A. – Wycherley, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, τόμ. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 26, εικ. 8 και 28, εικ. 9).

Χρονολόγηση κατασκευής: 6ος αι. π.Χ.

Περίοδοι χρήσης: Αρχαϊκή

 

 

Το σύνολο των Κτηρίων C, D και F, που βρίσκονται κάτω από τα ερείπια του Παλαιού Βουλευτηρίου, είναι ένα αρχαϊκό συγκρότημα ακανόνιστου σχήματος, το οποίο παλιότερα πιστευόταν εσφαλμένα ότι αποτελούσε πρωταρχικό χώρο συγκέντρωσης της βουλής του Σόλωνα. Σήμερα θεωρείται ότι εξυπηρετούσε ιδιωτικές χρήσεις.

 

 

Κάτω από τα ερείπια του Παλαιού Βουλευτηρίου έχει ανασκαφεί από το 1936 ένα σύνθετο συγκρότημα αρχαϊκών κτηρίων. Οι θεμελιώσεις και η κατώτερη στρώση των τοίχων ήταν από ακατέργαστους ή αδρά δουλεμένους ασβεστολίθους της Ακρόπολης, ενώ η ανωδομή από πλίνθους. Το δάπεδο ήταν από πατημένη γη. Το πρωιμότερο από τα κτήρια του συγκροτήματος είναι το λεγόμενο Κτήριο C, στη θέση του Παλαιού Βουλευτηρίου. Το γενικό σχέδιο είναι αυτό ενός ορθογωνίου με πλευρές 6,7 μ. (από Β προς Ν) × 15 μ. (από Α προς Δ). Εσωτερικά χωριζόταν σε δύο δωμάτια που έβλεπαν προς νότο. Ο ανατολικός τοίχος είχε προεκταθεί προς νότο, προκειμένου να αποτελέσει ανάλημμα για μια ευρεία πλατεία. Αντίστοιχη κατασκευή παρουσιάζεται και στην προέκταση του δυτικού τοίχου. Οι τοίχοι αυτοί είναι από ασβεστόλιθο της Ακρόπολης, σε πολυγωνικό σύστημα τοιχοποιίας. Με βάση την κεραμική που ανακαλύφθηκε στις θεμελιώσεις, το κτήριο χρονολογείται στο α΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ.

 

Λίγο αργότερα οικοδομήθηκε στο άκρο της απόληξης της επέκτασης του δυτικού αναλημματικού τοίχου ένα ορθογώνιο κτίσμα, το Κτήριο D. Το οικοδόμημα αυτό χωρίζεται εσωτερικά σε ένα ευρύχωρο κεντρικό δωμάτιο που πλαισιώνεται από δύο μικρότερα, εκ των οποίων το δυτικό μοιάζει μεταγενέστερο από την αρχική κατασκευή. Το κτήριο αυτό, του οποίου τα υλικά και οι τεχνικές δόμησης είναι παρόμοια με τα αντίστοιχα του Κτηρίου C, αν και δίνει τη γενική εντύπωση μιας πιο προσεγμένης κατασκευής, ανήκει στο γ΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ. Βρίσκεται απέναντι στο Κτήριο C και πίσω από την ευρύχωρη αυλή για την οποία κάναμε ήδη λόγο.

 

Η χρήση του αρχικού συγκροτήματος δε θα μπορούσε να είναι αυτή ενός πρώιμου Βουλευτηρίου των 400, καθώς η χωρητικότητα κάθε κτηρίου χωριστά είναι πολύ μικρή για να στεγάσει το σύνολο των βουλευτών. Λίγα χρόνια μετά την κατασκευή του το Κτήριο D καταστράφηκε. Στη θέση του δεν ανεγέρθηκε άλλο κτήριο, απλώς διευρύνθηκε περαιτέρω ο περίβολος, στο νότιο άκρο του οποίου προστέθηκε ένα σύνθετο κτίσμα, γνωστό ως Κτήριο F.

 

Το Κτήριο F δεν ανασκάφηκε πλήρως, καθώς βρίσκεται εν μέρει κάτω ακριβώς από τα ερείπια της Θόλου. Έχει το σχήμα ενός ιδιαίτερα μεγάλου και άνετου αθηναϊκού σπιτιού της Ύστερης Αρχαϊκής περιόδου· στην πραγματικότητα καταλαμβάνει το χώρο που δημιουργείται πίσω από τη διασταύρωση δύο σημαντικών δρόμων της Αγοράς, της Δυτικής και της Νότιας Οδού. Το γενικό σχήμα είναι εξαιρετικά ακανόνιστο, κάτι που ισχύει όμως και για το καθένα από τα δωμάτια χωριστά. Οι διαστάσεις του υπολογίζονται στα 27 μ. (Α προς Δ) × 18,5 μ. (Β προς Ν). Υπάρχουν δύο εσωτερικές αυλές γύρω από τις οποίες διατάσσονται τα δωμάτια, μια κύρια αυλή στα ανατολικά και μια μικρότερη στα δυτικά.

 

Οι τοίχοι του κτηρίου έχουν κατασκευαστεί από ακατέργαστους ασβεστολίθους της Ακρόπολης και τα κενά μεταξύ τους είναι γεμισμένα με μικρότερες πέτρες και κονίαμα. Η ανωδομή θα ήταν σίγουρα από άψητες πλίνθους, ενώ φαίνεται πως υπήρχε δεύτερος όροφος, ο οποίος στηριζόταν εν μέρει σε ξύλινους κίονες, που όμως δεν άφησαν το παραμικρό ίχνος, πλην των βάσεών τους, οι οποίες είναι ακόμη ορατές στη μεγάλη αυλή στα ανατολικά. Το πάχος των τοίχων φτάνει περίπου το μισό μέτρο. Υπήρχαν επτά κολόνες στα βόρεια και άλλες τόσες στα νότια της αυλής. Εικάζεται ότι το συγκρότημα των δωματίων γύρω από τη μικρότερη αυλή αποτελούσε ένα μαγειρείο, ενώ τα δωμάτια γύρω από την ανατολική αυλή ήταν οι κύριες αίθουσες όπου διαβίωναν οι ιδιοκτήτες.

Μια σειρά από μικρότερα οικήματα χτίστηκαν σε άμεση σχέση με το αρχικό συγκρότημα. Φαίνεται πως τα εν λόγω κτήρια καταστράφηκαν κατά την κατάληψη της Αθήνας από τον Ξέρξη το 480 π.Χ. Αν και υπάρχουν ίχνη επιδιορθώσεων δεν είναι βέβαιο αν βρίσκονταν ακόμη σε ισχύ όταν χτίστηκε η Θόλος, γύρω στο 465-460 π.Χ.

 

 

Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum ⁴ (Athens 1990), σελ. ….

Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης ² (Αθήνα 2004), σελ. 59-60.

THOMPSON, H.A., The Tholos of Athens and its Predecessors,The American Excavations in the Athenian Agora, Hesperia Supplement 4, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1940), σελ. 8-33.

THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 25-29.