Θέση: Βόρεια του λόφου του Αγοραίου Κολωνού, βόρεια του Ηφαιστείου. Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum, 4th ed., Αθήνα 1990, σελ. 46, αρ. 2.

Χρονολόγηση κατασκευής: Aρχές 3ου αι. π.Χ.

Περίοδοι χρήσης: Ελληνιστική

 

 

Το πολύ κατεστραμμένο κτήριο βόρεια του Αγοραίου Κολωνού ταυτίζεται με ελληνιστική οπλοθήκη.

 

 

Το κτήριο που βρίσκεται βόρεια του λόφου του Αγοραίου Κολωνού, σε μικρή απόσταση από το Ηφαιστείο, ανασκάφηκε από την Dorothy Thompson το 1936 και από τον Homer Thompson το 1937. Η ταύτισή του με μια υποθετική «οπλοθήκη» –αποθηκευτικός χώρος οπλισμού και στρατιωτικού εξοπλισμού γενικότερα– επιβλήθηκε τόσο από την αντιπαραβολή του σχήματός του με παρόμοια κτήρια, όπως η περίφημη Σκευοθήκη του Φίλωνος στον Πειραιά, όσο και από το γεγονός ότι σε παρακείμενο πηγάδι βρέθηκε ένα μέρος του αρχείου του αθηναϊκού ιππικού. Ενισχυτικά της ταύτισης είναι η γειτνίαση του κτηρίου με εργαστήρια χαλκουργών, αλλά και με τον ίδιο το ναό του Ηφαίστου.

 

Η χρονολόγηση του κτηρίου προκύπτει από το κεραμικό υλικό που βρέθηκε στις τρεις παρακείμενες δεξαμενές. Η παλαιότερη χρονολόγηση γύρω στο 310-290 π.Χ. έχει πρόσφατα υποχωρήσει. Σήμερα η κατασκευή του κτηρίου τοποθετείται μεταξύ 290 και 260 π.Χ. Ενδέχεται μάλιστα να είμαστε σε θέση να χρονολογήσουμε με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια την έναρξη της χρήσης του, αν θεωρήσουμε ότι ήταν έδρα του ταμία των στρατιωτικών, ενός αξιώματος που απέκτησε εκ νέου σημασία την περίοδο εκείνη, όταν οι Αθηναίοι εμπλέκονταν σε πολεμικές συγκρούσεις στον ελλαδικό χώρο. Ύστερα από ένα μεγάλο διάστημα αφάνειας, ο ταμίας των στρατιωτικών μνημονεύεται ξανά σε μια σημαντική αττική επιγραφή, που χρονολογείται στο 273/272 π.Χ. Αν δεχθούμε τη σύνδεση του κτηρίου με τον ταμία των στρατιωτικών, τότε θα πρέπει να φανταστούμε ότι εκεί φυλάσσονταν και άλλα αντικείμενα και σκεύη, καθώς ο εν λόγω αξιωματούχος επέβλεπε και την κατασκευή Νικών για τα Παναθήναια, αλλά και τη διανομή του λαδιού στους νικητές των Παναθηναϊκών Αγώνων, που παλαιότερα φυλασσόταν στο Πομπείο. Υπάρχουν άφθονα ευρήματα ελληνιστικών παναθηναϊκών αμφορέων στον περιβάλλοντα χώρο, που στηρίζουν την υπόθεση αυτή.

 

Το κτήριο σώζεται σε πολύ κακή κατάσταση: μόνο ορισμένες λιθόπλινθοι από τη θεμελίωση σώζονται στη νοτιοανατολική και βορειοδυτική γωνία. Εντούτοις, έχουμε μια περίπου σαφή εικόνα του σχεδίου του χάρη στα λαξεύματα που σώζονται στο βράχο και την αντιπαραβολή με άλλα παρόμοια κτίσματα, όπως η Σκευοθήκη του Φίλωνος στον Πειραιά. Ήταν ένα μεγάλο ορθογώνιο οικοδόμημα με διαστάσεις 17,62 x 44,4 μ., προσανατολισμένο ΒΔ-ΝΔ, με την όψη του να βλέπει προς έναν αρχαίο δρόμο. Στο εσωτερικό υπήρχαν δύο σειρές από 8 κίονες ή πεσσούς, οι οποίες χώριζαν το χώρο σε τρία κλίτη περίπου ίσου πλάτους. Υπήρχε προφανώς μία και μοναδική θύρα, στο δυτικό άκρο της πρόσοψης.

 

Το κτήριο καταστράφηκε πιθανότατα κατά τη διάρκεια της κατάληψης της Αθήνας από τα στρατεύματα του Σύλλα, το 86 π.Χ. Επειδή δε βρέθηκαν ίχνη φωτιάς, εικάζεται ότι τα ρωμαϊκά στρατεύματα απλώς «ξήλωσαν» τη στέγη για να χρησιμοποιήσουν την πολύτιμη ξυλεία που τους ήταν απαραίτητη για την πολιορκία της Ακρόπολης. Έκτοτε δεν αντικαταστάθηκε από άλλο οικοδόμημα, παρά χρησιμοποιήθηκε ως πηγή οικοδομικού υλικού.

 

 

Στον περιβάλλοντα χώρο του ανασκάφηκε ένα σύστημα δεξαμενών, χάρη στο οποίο γινόταν η ύδρευση του κτηρίου. Η μία δεξαμενή, η αποκαλούμενη «αιγυπτιακή», επειδή περιείχε υπολείμματα αντικειμένων σε φαγεντιανή, βρισκόταν στη νοτιοδυτική γωνία του κτηρίου. Αποτελούνταν από δύο δωμάτια και φαίνεται πως δημιουργήθηκε αμέσως μετά την κατασκευή της Οπλοθήκης. Η δεύτερη δεξαμενή, επίσης με δύο δωμάτια, ήταν τοποθετημένη στο μέσο της βόρειας πλευράς του κτηρίου. Στο βορειοανατολικό άκρο του βρέθηκε και μια τρίτη δεξαμενή, το επονομαζόμενο «Σπήλαιο». Η δεξαμενή αυτή φαίνεται πως τέθηκε σε αχρηστία κατά τη διάρκεια της κατασκευής του κτηρίου και τα αντικείμενα που περιείχε εξασφαλίζουν τη χρονολόγησή του.

 

 

Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum ⁴ (Athens 1990), σελ. 45.

Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι Ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης ² (Αθήνα 2004), σελ. 201-202.

EDWARDS, G.R., “Panathenaics of Hellenistic and roman Times”, Hesperia 26 (1957), σελ. 320-349, πίν. 76-88 (ιδίως σελ. 334-337).

ΟΡΛΑΝΔΟΣ, Α.Κ., Η Ξυλόστεγος Παλαιοχριστιανική βασιλική της Μεσογειακής Λεκάνης Ι (Αθήνα 1954), σελ. 64-67.

POUNDER, R.L., “A Hellenistic Arsenal in Athens”, Hesperia 52 (1983), σελ. 233-256, πίν. 49-50.

RUMPF, A., “Der Westrand der Agora zu Athen”, JDI 53 (1938), σελ. 117-138.

THOMPSON, D.K., “The Garden of Hephaistos”, Ηesperia 6 (1937), σελ. 396-425 (ιδίως σελ. 397-400).

THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 80-81.

WYCHERLEY, R., “The Stoa Basileios”, JHS 60 (1940), σελ. 95-96.

WYCHERLEY, R., “The North-West Stoa of the Athenian Agora”, JHS 68 (1948), σελ. 152.



Οπλοθήκη, Αναπαράσταση σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας