Θέση: Αριστερά της Ποικίλης Στοάς στο βόρειο άκρο της Αγοράς. Αρ. 28 στο σχέδιο της Αγοράς στον Οδηγό: Μc Camp II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 2 και 24-25.

Χρονολόγηση κατασκευής: Μετά το 303-302 π.Χ.

Περίοδοι χρήσης: Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

 

 

Ελάχιστα ίχνη σώζονται από την ελληνιστική πύλη, η οποία επέτρεπε την είσοδο της Αγοράς από τα βόρεια, όντας τοποθετημένη δυτικά της Ποικίλης Στοάς και ανατολικά του βωμού της Αφροδίτης. Αφιερώθηκε, μαζί με ένα τρόπαιο, το 303/302 π.Χ., σε ανάμνηση της νίκης των Αθηναίων και του Δημητρίου του Πολιορκητή εναντίον των Μακεδόνων στην Πελοπόννησο. Σήμερα σώζονται μόνο οι βάσεις των πυλώνων της πύλης.

 

 

Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του χώρου της Ποικίλης Στοάς, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ανακαλύφθηκαν οι δύο πεσσοί που αποτελούσαν βάσεις για τους πυλώνες μιας στιβαρής πύλης, η οποία επέτρεπε την είσοδο στο χώρο της Αγοράς από τα βόρεια. Ο ανατολικότερος πεσσός, του οποίου η θεμελίωση βρίσκεται πάνω στις βαθμίδες του στερεοβάτη της Ποικίλης Στοάς, έχει διαστάσεις 2,50 x 3,30 μ. Η θεμελίωση αυτή αποτελείται από οκτώ μεγάλους πωρόλιθους, τοποθετημένους ανά τέσσερις σε κάθε στρώση. Περίπου 2,50 μ. δυτικά βρίσκεται και η θεμελίωση του δεύτερου πεσσού, η οποία σώζεται σε πολύ χειρότερη κατάσταση, καθώς η άνω στρώση λίθων λείπει, ενώ από την κάτω στρώση κάποιοι λίθοι μετακινήθηκαν για να καλύψουν έναν παρακείμενο αγωγό. Από το δυτικό πεσσό πάντως σώζεται ένα ζεύγος πωρόλιθων που είναι καλύτερα δουλεμένοι και ανήκουν στην ανωδομή της πύλης. Στη δυτική αυτή θεμελίωση στηρίζεται σήμερα ένας πολύ υστερότερος ιωνικός κίονας. Το μεταξύ των δύο πεσσών διάστημα δείχνει ότι η πύλη ήταν ιδιαίτερα στενή και με κανέναν τρόπο δεν αποτελούσε κύρια είσοδο στο χώρο της Αγοράς.

 

Ο Παυσανίας (1.15.1) αναφέρει μια πύλη ακριβώς πριν κάνει λόγο για την Ποικίλη Στοά, γεγονός που επιτρέπει με ασφάλεια την ταύτισή της με το μνημείο που ανασκάφηκε το 1981 και 1982. Πάνω στην πύλη υπήρχε ένα τρόπαιο με το οποίο οι Αθηναίοι τιμούσαν τη νίκη που πέτυχαν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής και το αθηναϊκό ιππικό που τον συνόδευε επί του μακεδονικού ιππικού του Πλειστάρχου, αδελφού του Κασσάνδρου, το 303/302 π.Χ. στην Πελοπόννησο.

 

Η αποκατάσταση του μνημείου είναι καθαρά υποθετική: οι ανασκαφείς θεωρούν ότι η πύλη ήταν αψιδωτή. Στην κορυφή της έστεκε το τρόπαιο και ενδεχομένως ένα επίχρυσο έφιππο άγαλμα, το οποίο αναπαριστούσε τον ίδιο το βασιλιά Δημήτριο. Από το μνημείο αυτό σώζονται το αριστερό σκέλος που φέρει σανδάλι, ένα τμήμα των πτυχών του ενδύματος και ένα ξίφος μέσα στη θήκη του σε φυσικό μέγεθος. Και τα τρία τμήματα φέρουν αυλακώσεις, στις οποίες στερεώνονταν φύλλα χρυσού. Το άγαλμα βρέθηκε μέσα σε ένα πηγάδι, 26 μ. νοτιότερα της πύλης, το οποίο γεμίστηκε με υλικό του 200 π.Χ. Εναλλακτικά, ενδέχεται τα υπολείμματα να ανήκουν σ’ έναν άλλο ανδριάντα του Δημητρίου, ο οποίος αναφέρεται σε επιγραφή, και ο οποίος είχε στηθεί πλησίον του Συμπλέγματος των Τυραννοκτόνων. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το μνημείο καταστράφηκε και θάφτηκε γύρω στο 200 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι θέλησαν να σβήσουν κάθε ανάμνηση της μακεδονικής κυριαρχίας στην πόλη τους.

 

 

Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum ⁴ (Αθήνα 1990), σελ. 109.

Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι Ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης ² (Αθήνα 2004), σελ. 198-200.

SHEAR, T.L., “The Athenian Agora: Excavations of 1980-1982”, Hesperia 53 (1984), σελ. 1-57, πίν. 1-11 (ιδίως 19-24).



Ελληνιστική Πύλη, Αναπαράσταση σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας