Θέση: Νότια πλευρά της Αγοράς. Αρ. 19 στο σχέδιο της Αγοράς στον Οδηγό: Μc Camp II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 2 και 24-25.

Χρονολόγηση κατασκευής: 2ος αι. π.Χ.

Περίοδοι χρήσης: Ελληνιστική, Ρωμαϊκή

 

 

Η Νότια Στοά ΙΙ οικοδομήθηκε εν μέρει πάνω στα ερείπια της Νότιας Στοάς Ι, με ελαφρώς διαφορετικό όμως προσανατολισμό, καθώς ήταν παράλληλη με τη Μέση Στοά, με την οποία, όπως και με το Ανατολικό Κτήριο, αποτέλεσε το συγκρότημα της Νότιας Πλατείας. Το κτήριο είχε ως επί το πλείστον διοικητικές χρήσεις.

 

 

Η Νότια Στοά ΙΙ ανασκάφηκε το 1936 και η έρευνα συνεχίστηκε το 1952 και το 1953. Περαιτέρω έρευνες έγιναν το 1959.

 

Το κτήριο αυτό σε συνδυασμό με δύο ακόμη οικοδομήματα, το Ανατολικό Κτήριο και τη Νότια Μέση Στοά, ενσωματώνοντας και τον τετράπλευρο περίβολο, γνωστό ως Αιακείον, καθώς και τη ΝΔ Κρήνη, συγκρότησε τη λεγόμενη Νότια Πλατεία.

 

Χτίστηκε στα μέσα του 2ου αι. π.Χ., εν μέρει πάνω από το αρχαιότερο οικοδόμημα, τη Νότια Στοά Ι, που κατεδαφίστηκε λίγο μετά το Ανατολικό Κτήριο. Πρόκειται δηλαδή για το υστερότερο κτήριο της Νότιας Πλατείας. Ο προσανατολισμός που ακολουθεί είναι διαφορετικός από εκείνον της Νότιας Στοάς Ι: χτίστηκε παράλληλα προς τη Μέση Στοά και ενώνεται προς δυσμάς με τον περίβολο του λεγόμενου Αιακείου. Επίσης, βρίσκεται σε αρκετά χαμηλότερο επίπεδο από την προκάτοχό της στοά. Για την κατασκευή της χρειάστηκε λοιπόν όχι μόνο η κατεδάφιση του προγενέστερου κτηρίου αλλά και μια μεγάλης κλίμακας εκσκαφή στο βράχο. Η ύπαρξη υδάτων σε μικρό βάθος ανάγκασε τους κατασκευαστές να δημιουργήσουν ένα περίτεχνο σύστημα αγωγών κάτω από τη στοά.

 

Η κατασκευή της Νότιας Στοάς ΙΙ συνδυάστηκε με τις ευρύτατες αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στη βορειοανατολική γωνία της Αγοράς. Το οικοδομικό υλικό (κρηπίδα και στυλοβάτης, κίονες, επιστύλιο, πρόσοψη του πίσω τοίχου, τμήματα των θεμελιώσεων στο εσωτερικό) προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από το Τετράγωνο Περιστύλιο, που κατεδαφίστηκε για να δώσει χώρο στην κατασκευή της Στοάς του Αττάλου. Ενδεχομένως από το ίδιο κτήριο προερχόταν και η ξυλεία της στέγης, καθώς και τα κεραμίδια.

 

Η στοά έχει διαστάσεις 93 × 8,50 μ. και πατά σε κρηπίδωμα δύο βαθμίδων. Το σχέδιο διαφοροποιείται από αυτό της Μέσης Στοάς: έχει μία μόνο δωρική κιονοστοιχία, εξωτερική, χωρίς δωμάτια στο βάθος. Οι κίονες, που αν και προέρχονται από το Τετράγωνο Περιστύλιο φέρουν ραβδώσεις, βρίσκονται σε αποστάσεις 3,01 μ., διατηρώντας τα μετακιόνια διαστήματα του περιστυλίου. Επίσης διατηρείται και το πλάτος της κιονοστοιχίας, μετρημένο από τον εξωτερικό τοίχο έως το στυλοβάτη 8,50 μ. Το υλικό είναι γκρίζος σκληρός πωρόλιθος, που συνήθως χρησιμοποιείται στην Αθήνα τον 4ο αι. π.Χ. Το περιστύλιο έχει χρονολογηθεί γύρω στο 300 π.Χ.

 

Σε ορισμένα τμήματα της εξωτερικής κιονοστοιχίας, ιδιαίτερα στα άκρα, υπήρχε στηθαίο. Το κρηπίδωμά του σώζεται στο ανατολικότερο μετακιόνιο διάστημα και πατά στο στυλοβάτη. Στη δυτική πλευρά ο στυλοβάτης δεν έχει σωθεί, υπάρχουν όμως ίχνη από τη θεμελίωση του κρηπιδώματος του στηθαίου.

 

Το έδαφος είναι από πατημένο χώμα, σε επίπεδο ελαφρώς χαμηλότερο από αυτό του Ανατολικού Κτηρίου: η διαφορά γεφυρώνεται από ένα μοναδικό σκαλοπάτι μεταξύ των δύο οικοδομημάτων. Ο πίσω τοίχος είναι αρκετά συμπαγής στις κατώτερες στρώσεις του, καθώς φαίνεται ότι λειτουργούσε ταυτόχρονα και ως ανάλημμα. Χτίζεται από μεγάλους πωρόλιθους, χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία και χωρίς επίχρισμα. Στο κέντρο περίπου του τοίχου υπάρχει μια τοξωτή κόγχη, όπου χτίστηκε μια μικρή κρήνη, η οποία τροφοδοτούνταν από το μεγάλο λίθινο αγωγό που προμήθευε με νερό και τη ΝΔ Κρήνη.

 

Παλιότερες απόψεις που συνέδεαν τη Νότια Πλατεία με το Γυμνάσιο του Πτολεμαίου ή με ιερό ή που υποστήριζαν πως αποτελούσε προέκταση του χώρου των Δικαστηρίων της Ηλιαίας έχουν σήμερα καταρριφθεί, ειδικά αφότου αποδείχθηκε ότι η λεγόμενη Ηλιαία ταυτίζεται μάλλον με το Αιακείον. Έτσι, σήμερα θεωρείται πιθανότερο να εξυπηρετούσε καθαρά εμπορικούς σκοπούς.

 

 

Το κτήριο καταστράφηκε μάλλον από την επιδρομή του Σύλλα, το 86 π.Χ. Δεν ξαναχτίστηκε, αν και διατηρήθηκε το κρηπίδωμα. Ο χώρος καταλήφθηκε από εργαστήρια μαρμάρου, κεραμικής και χυτήρια. Το έδαφος ανέβηκε στο ύψος του στυλοβάτη και κατά το 2ο αι. μ.Χ., όταν η περιοχή καθαρίστηκε, σε ύψος 0,40 μ. πάνω από το στυλοβάτη. Ο πίσω τοίχος που είχε καταστραφεί ξαναφτιάχτηκε και χρησιμοποιήθηκε ως ανάλημμα.

 

 

Mc CAMP II, J., The Water Supply of Ancient Athens from 3000 to 86 BC, Dissertation Princeton University (Ann Arbor 1978), σελ. 169-171 (εφοδιασμός σε νερό).

Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum ⁴ (Athens 1990), σελ. 74-77.

Μc CAMP II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 10.

Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης ² (Αθήνα 2004), σελ. 211-216.

STILLWELL, R., Hesperia 6 (1937), σελ. 358-360.

THOMPSON, H.A., “Excavations in the Athenian Agora: 1952”, Hesperia 22 (1953), σελ. 37-38.

THOMPSON, H.A., “Excavations in the Athenian Agora: 1953”, Hesperia 23 (1954), σελ. 48-50.

THOMPSON, H.A., “Activities in the Athenian Agora: 1959”, Hesperia 29 (1960), σελ. 359-362.

THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 65-71. 



Νότια στοά, Αναπαράσταση σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας