Θέση: Νότια πλευρά της Αγοράς, σε άμεση σχέση με το σηκό του Θησέα. Αρ. 14 στο σχέδιο της Αγοράς στον Οδηγό: Μc Camp II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 2 και 24-25.
Χρονολόγηση Κατασκευής: 430-420 π.Χ., με βάση την κεραμική που βρέθηκε στη θεμελίωση του κτηρίου
Περίοδοι χρήσης: Κλασική
 
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
 
Η Νότια Στοά Ι, ένα μεγάλο επίμηκες κτήριο με 15 δωμάτια στο εσωτερικό του, κατασκευάστηκε γύρω στο 430 π.Χ., προκειμένου να στεγάσει συμπόσια και δείπνα αξιωματούχων, αλλά κατά την Πρώιμη Ελληνιστική περίοδο η χρήση του μετατράπηκε σε εμπορική. Το κτήριο καταστράφηκε στα μέσα του 2ου αι. π.Χ., προκειμένου να κατασκευαστεί η πολυτελέστερη Νότια Στοά ΙΙ.
 
ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
 
Περιγραφή του κτηρίου
 
Η Νότια Στοά Ι εντοπίστηκε από τον Eugene Vanderpool της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών το 1936 και ανασκάφηκε από τη Margaret Crosby το 1952-1953. Η έρευνα ολοκληρώθηκε το 1966-1967, από τον John M. Camp. Πρόκειται για επιμήκη, ορθογώνιας κάτοψης στοά, με εξωτερική κιονοστοιχία 45 αρράβδωτων κιόνων και εσωτερική κιονοστοιχία από 22 κίονες καλυμμένους με επίχρισμα, πιθανόν ιωνικούς (όπως συνηθιζόταν σε ανάλογα κτήρια του 5ου αι. π.Χ.). Ελάχιστα τμήματα του κτηρίου παραμένουν στην αρχική τους θέση: είναι ορατοί λίγοι λίθοι από το νότιο και τον ανατολικό τοίχο, αρκετοί λίθοι από το μεσαίο και τους εσωτερικούς τοίχους μεταξύ των δωματίων και κάποια τμήματα από τη θεμελίωση του στυλοβάτη στη βόρεια πλευρά. Επίσης, σε αποσπασματική κατάσταση σώζεται ένα δωρικό κιονόκρανο από γκρίζο πωρόλιθο χωρίς επίχρισμα, το οποίο βρέθηκε στο δάπεδο στο ανατολικό τμήμα της κιονοστοιχίας. Το κάτω μέρος του κιονόκρανου έφερε ραβδώσεις, όχι όμως και ο κορμός. Η κατώτερη διάμετρος των δωρικών κιόνων της εξωτερικής κιονοστοιχίας είναι 0,53 μ. και το μετακιόνιο διάστημα των εξωτερικών κιόνων φθάνει τα 1,74 μ. Η κιονοστοιχία αυτή πατά σε απλό στυλοβάτη από πωρόλιθο, από τον οποίο σώζονται κάποια θραύσματα. Δεν υπήρχαν άλλες βαθμίδες στην ανασκαμμένη ανατολική πλευρά του θεμελίου, στα δυτικά όμως ίσως ήταν αναγκαία η χρήση και δεύτερης βαθμίδας, λόγω της υψομετρικής διαφοράς.
 
Η υποθεμελίωση των 5 ανατολικών εσωτερικών κιόνων έχει βρεθεί στη θέση της. Το μετακιόνιο διάστημα είναι 3,49 μ., σχεδόν διπλάσιο δηλαδή από αυτό της εξωτερικής κιονοστοιχίας. Η κατώτερη διάμετρος των κιόνων της εσωτερικής κιονοστοιχίας είναι 0,57 μ. Οι κορμοί των κιόνων ήταν αρράβδωτοι. Οι κίονες αυτοί, μεγαλύτερης διαμέτρου από τους εξωτερικούς, θα πρέπει να ήταν και υψηλότεροι, για να στηρίζουν τη στέγη του κτηρίου.
 
Οι διαστάσεις του κτηρίου στο εξωτερικό είναι 80,47 μ. (Β-Ν) x 14,89 μ. (Α-Δ). Προφανώς υπήρχε στα βόρεια ένας αναλημματικός τοίχος που διαμόρφωνε μια πλατεία με θέα σε όλη την πλατεία της Αγοράς και ο οποίος θα πρέπει να καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της κατασκευής της Νότιας Στοάς ΙΙ.
 
Στο εσωτερικό διαμορφώνονται 15 τετράγωνα ή σχεδόν τετράγωνα δωμάτια, από τα οποία σώζονται σε καλή κατάσταση τα 12. Το δυτικό τμήμα του κτηρίου δε σώζεται σε καλή κατάσταση, καθώς καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για τη δημιουργία της Νότιας Στοάς ΙΙ. Οι θύρες, ανοιγμένες προς το βορρά, δε βρίσκονται στον κεντρικό άξονα των δωματίων, αλλά είναι μετατοπισμένες περίπου 30 εκ. στα ανατολικά. Οι διαστάσεις τους ήταν περίπου 1,5 μ. Το κεντρικό δωμάτιο δεν είχε θύρα προς το εξωτερικό, αλλά προς ένα στενό προθάλαμο, με διαστάσεις 4,86 x 1,45 μ. Διπλοί δακτύλιοι υποδεικνύουν την ύπαρξη θύρας που οδηγούσε από την εξωτερική κιονοστοιχία στον προθάλαμο του κεντρικού δωματίου. Τα δωμάτια 1-6 από τα δυτικά έχουν διαστάσεις 4,86 x 4,86 μ. και τα υπόλοιπα 4,86 x 4,71 μ., προκειμένου να εξοικονομηθεί χώρος για την προσθήκη του προθαλάμου, κάτι που σχεδιάστηκε πιθανότατα μετά την έναρξη των εργασιών. Το έδαφος ήταν από καστανό πηλό.
 
Αργότερα, στο σημείο του προθαλάμου και σε τμήμα του κεντρικού δωματίου, χτίστηκε κλίμακα, με στόχο την επικοινωνία με το δρόμο πίσω από τη στοά (κατεύθυνση Β-Ν), αλλά και με τον υποτιθέμενο όροφο που βρισκόταν πάνω από τα δωμάτια της στοάς, αλλά όχι και πάνω από τις δύο κιονοστοιχίες. Σώζονται μόλις δύο από τις βαθμίδες της κλίμακας. Για τον όροφο αυτό πάντως δεν υπάρχει καμία υλική απόδειξη πέρα από την ένδειξη της τοποθέτησης της κλίμακας. Ένας πιθανός λόγος ύπαρξης δεύτερου ορόφου έχει να κάνει με την υψομετρική διαφορά με το χώρο πίσω από τη στοά: ο δεύτερος όροφος, αν υπήρχε, θα είχε το ύψος ενός μονώροφου κτηρίου προς νότο, με άμεση πρόσβαση στο δρόμο. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι το κατώτερο τμήμα της κλίμακας ήταν από λίθο, ενώ οι ανώτερες βαθμίδες από ξύλο.
 
Επειδή το κτήριο δε διέθετε τρόπους επικοινωνίας μεταξύ ορόφου και ισογείου (στην αρχική του φάση τουλάχιστον), ενδέχεται η πρόσβαση στον όροφο να γινόταν μόνο από νότια, από το δρόμο, και μάλιστα από την ανατολική γωνία της νότιας πλευράς.
Το κτήριο είχε χτιστεί με οικοδομικό υλικό που μαρτυρά κάποια οικονομία, η οποία ενδέχεται να σχετίζεται με τις οικονομικές συνθήκες στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Τη θεμελίωση αποτελεί μία σειρά από μαλακούς γκρίζους πωρόλιθους. Το ίδιο υλικό χρησιμοποιήθηκε και για τις δύο κατώτερες στρώσεις των τοίχων, ενώ τα ανώτερα τμήματα της κατασκευής ήταν από ωμοπλίνθους, δηλαδή από ευτελέστατο υλικό, προφανώς καλυμμένους με επίχρισμα.
 
Στο εσωτερικό των δύο καλύτερα διατηρημένων δωματίων βρέθηκαν ίχνη από κλίνες διαμορφωμένες ανά επτά σε κάθε δωμάτιο. Στα δωμάτια λοιπόν τελούνταν συμπόσια και γεύματα, εξού και η μετατόπιση της θύρας από τον άξονα, προκειμένου να χωρέσει μία κλίνη στο θυραίο τοίχο. Στους υπόλοιπους τοίχους τοποθετούνταν από δύο κλίνες. Σε ένα από τα δωμάτια βρέθηκε μια περιμετρική πλατφόρμα, που στόχο είχε να προστατεύει τα ξύλινα πόδια της κλίνης από την υγρασία του εδάφους.
 
Στο χώρο της ανασκαφής βρέθηκαν διάσπαρτα λεοντόκρουνα από τη σίμη, τα οποία ανήκουν σε διάφορες περιόδους. Επίσης, στο εσωτερικό του κτηρίου εντοπίστηκαν ίχνη από δύο βάσεις, που πιθανόν στήριζαν αγάλματα ή άλλα μνημεία, απέναντι από το νότιο τοίχο της στοάς.
 
Αργότερα, η ανατολική άκρη της κιονοστοιχίας, έως το δεύτερο εσωτερικό κίονα, καλύφθηκε με ένα τοίχο από πολύ πρόχειρη τοιχοδομία. Γύρω στο 300 π.Χ., οι κλίνες σε δύο τουλάχιστον δωμάτια αντικαταστάθηκαν από έδρανο που διατρέχει τους τοίχους.
 
Χρήσεις του κτηρίου
 
Η μορφή του κτηρίου, σε συνδυασμό με τη διαπιστωμένη χρήση του, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Νότια Στοά Ι είχε ταυτόχρονα διοικητικό και εμπορικό χαρακτήρα. Η διαμόρφωση των δωματίων με κλίνες μαρτυρά την παράθεση συμποσίων και γευμάτων εκεί, πιθανότατα για τις ανάγκες αξιωματούχων. Μία από τις επιγραφές που βρέθηκαν (του 222/221 π.Χ.) δείχνει ότι χρησιμοποιούνταν από τους μετρονόμους, τους υπεύθυνους αξιωματούχους για τα επίσημα μέτρα και σταθμά της πόλης. Επίσης, στο κτήριο βρέθηκε πληθώρα χάλκινων νομισμάτων (240 τον αριθμό), που καταδεικνύει τον εμπορικό χαρακτήρα της χρήσης του. Κατά μία άποψη, φιλοξενούσε τις δραστηριότητες των τραπεζιτών της Αθήνας, που είναι γνωστοί από φιλολογικές μαρτυρίες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εναλλακτική πρόταση [Thompson, H.A., Hesperia 35 (1966), σελ. 47] ότι η στοά εξυπηρετούσε αποκλειστικά τις ανάγκες του παρακείμενου Θησείου, όπου οι εορτασμοί απαιτούσαν την παράθεση ιερών δείπνων.
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 
BOERSMA, J.S., Athenian Building Policy from 561/560 to 405/404 B.C., Scripta Archaeologica Groningana 4 (Groningen 1970), σελ. 89, 219, αρ. 97.
Mc CAMP II, J., The Athenian Agora: A Guide to the Excavation and Museum 4 (Athens 1990) (ηλ. έκδοση: site Αγοράς).
Μc CAMP II, J., The Athenian Agora, A Short Guide to the Excavations, Excavations of the Athenian Agora, Picture Book no 16, American School of Classical Studies (Princeton 2003), σελ. 21.
Mc CAMP II, J., Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Οι Ανασκαφές στην καρδιά της κλασικής πόλης 2 (Αθήνα 2004), σελ. 154-158.
THOMPSON, H.A., “Excavations in the Athenian Agora: 1953”, Hesperia 23 (1954), σελ. 31-67, πίν. 12-17 (ιδίως σελ. 39-45, πίν. 13).
THOMPSON, H.A., “Activity in the Athenian Agora: 1966-1967”, Hesperia 37 (1968), σελ. 36-72, πίν. 5-17 (ιδίως σελ. 43-56, πίν. 6-9).
THOMPSON, H.A. – WYCHERLEY, R., The Agora of Athens. The American Excavations in the Athenian Agora, vol. XIV, American School of Classical Studies at Athens (Princeton 1972), σελ. 74-78.
TRAVLOS, J., Pictorial Dictionary of Ancient Athens (Princeton 1971). 



Νότια Στοά Ι, Αναπαράσταση σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας
 
 
copyright © 2006, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο «Ψηφιακή συλλογή Εικονικής Πραγματικότητας "Η αρχαία Αγορά της Αθήνας"» συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» του Γ' ΚΠΣ.

HellasEuropean UnionInfosoc newInfosoc