Όσον αφορά τον 7ο αι. π.Χ. τα ευρήματα από την Αγορά ανήκουν κατά κύριο λόγο σε ταφές. Η περίοδος από το 700 έως περίπου το 600 π.Χ., η λεγόμενη Ανατολίζουσα περίοδος, αντιπροσωπεύεται από περιορισμένο, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρον, υλικό. Κατά τη φάση αυτή κυριαρχεί στην Αθήνα ο ονομαζόμενος πρωτοαττικός ρυθμός, ο οποίος, σε αντίθεση με τη γεωμετρική παραγωγή της πόλης, έχει ελάχιστη επιρροή εκτός Αττικής. Διακρίνεται σε τρεις φάσεις: τον πρώιμο (700-675 π.Χ.), το μέσο (675-650 π.Χ.) και τον ύστερο (650-620 π.Χ.). Ο πρώιμος ρυθμός μοιάζει να ξεπηδά ομαλά από την ύστατη γεωμετρική παράδοση των εργαστηρίων που δρουν γύρω στο 700 π.Χ. Κατά τη Μέση Πρωτοαττική περίοδο κυριαρχεί ο λεγόμενος μαυρόασπρος ρυθμός, του οποίου όμως τα καλύτερα δείγματα έχουν βρεθεί εκτός Αττικής, και συγκεκριμένα στην Αίγινα. Από την Αγορά της Αθήνας προέρχεται ένα ιδιαίτερο εύρημα, ένας ταφικός πολύχρωμος πήλινος ανάγλυφος πίνακας, με παράσταση πεπλοφόρου θεάς με υψωμένα χέρια, πλαισιωμένης από δύο φίδια. Το έργο αυτό έχει συγκριθεί με εκείνα ενός από τους καλύτερους ζωγράφους του μαυρόασπρου ρυθμού, του Ζωγράφου της Οινοχόης της Αίγινας.
 
Στην Αγορά αντιπροσωπεύεται και ο ύστερος πρωτοαττικός ρυθμός, και ιδιαίτερα ο Ζωγράφος του Νέσσου, του οποίου έργα έχουν βρεθεί στο νεκροταφείο του Διπύλου, αλλά και στο ιερό της Νύμφης στην Ακρόπολη. Από τάφο της Αγοράς προέρχεται ένας ωραιότατος αμφορέας ενιαίου περιγράμματος, ο οποίος διακοσμείται με μια φτερωτή σφίγγα. Το ιδίωμα που επικρατεί την περίοδο αυτή είναι ο λεγόμενος μελανόμορφος ρυθμός, ο οποίος εφευρέθηκε στην Κόρινθο γύρω στο 700 π.Χ., αλλά εισάγεται στην Αθήνα το β΄ μισό του 7ου αι. π.Χ. Η τεχνική συνίσταται στην απεικόνιση των μορφών σε σκιαγραφία πάνω στο ανοιχτόχρωμο βάθος του πηλού, ενώ το περίγραμμα και οι λεπτομέρειες δηλώνονται με εγχάραξη, με ένα αιχμηρό εργαλείο.
 
H μεγάλη ακμή του μελανόμορφου εντοπίζεται στον 6ο αι. π.Χ. Ιδιαίτερα στο χώρο της Αγοράς έχουν βρεθεί πολυάριθμα μελανόμορφα αγγεία, η ποιότητά τους όμως σε γενικές γραμμές δε συγκρίνεται με τα αγγεία που αφιέρωναν οι κεραμείς στην Ακρόπολη ή εξήγαν στην Ιταλία και τις άλλες υπερπόντιες αγορές. Πάντως τα μικρότερα αγγεία είναι σχεδόν πλήρη, αν και σπάνια είναι ακέραια, ενώ ο ρυθμός αντιπροσωπεύεται με ευρήματα σε όλα σχεδόν τα σχήματα και από όλους σχεδόν τους ζωγράφους και τις ομάδες. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα πρώιμα ευρήματα, σε μεγάλους αριθμούς συγκριτικά με θέσεις όπως ο Κεραμεικός και η Ακρόπολη.
 
Ο κύριος όγκος των ευρημάτων της Αρχαϊκής περιόδου προέρχεται από τα δεκάδες πηγάδια της Αγοράς, τα οποία σφραγίζονται με το υλικό των κατεστραμμένων από τους Πέρσες οικιών, ιερών και εργαστηρίων. Τα κεραμικά ευρήματα είναι πολυάριθμα: προέρχονται τόσο από τις οικίες όσο και από τα εργαστήρια.
 
Ο μελανόμορφος ρυθμός της Αθήνας ακολουθεί, έως περίπου το 570 π.Χ. τον αντίστοιχο μελανόμορφο της Κορίνθου. Η «κορινθιάζουσα» τάση τείνει να εκλείψει μετά τα μέσα του 6ου αι. π.Χ., όταν ο αττικός μελανόμορφος φτάνει στη μέγιστη ακμή του. Οι μεγαλύτεροι ζωγράφοι του μελανόμορφου είναι ο Εξηκίας, ο Λυδός και ο Ζωγράφος του Άμαση. Δυστυχώς τα περισσότερα από τα έργα τους είναι πολύ αποσπασματικά. Μπορεί όμως να γίνει λόγος για μια όλπη (είδος αγγείου σερβιρίσματος του κρασιού) του Ζωγράφου του Άμαση, η οποία φέρει ίχνη επιδιορθώσεων από την Αρχαιότητα. Παρουσιάζεται ένα ζευγάρι συμποσιαστών σε μια κλίνη, περιστοιχισμένο από έναν αυλητή και έναν υπηρέτη.
 
Η συντριπτική πλειονότητα των μελανόμορφων αγγείων της Αγοράς ανήκει στον ύστερο 6ο και τον πρώιμο 5ο αι. π.Χ. Τα περισσότερα πηγάδια σφραγίζονται μετά την καταστροφή του 480-479 π.Χ., επομένως το υλικό της περιόδου αυτής είναι και το πλέον διαδεδομένο. Το κυριότερο σχήμα είναι η λήκυθος, ένα ελαιοδοχείο που χρησιμοποιούνταν και στις ταφικές τελετουργίες. Από τα εκατοντάδες ταπεινά δείγματα του σχήματος ξεχωρίζει ένα που χρονολογείται περίπου το 510 π.Χ. και παριστάνει την Αθηνά να παρουσιάζει τον Ηρακλή στον πατέρα της και τους άλλους θεούς στον Όλυμπο, προκειμένου να εγκρίνουν τη θεοποίησή του.
 
Περίπου το 530-525 π.Χ., οι Αθηναίοι κεραμείς και αγγειογράφοι προχωρούν σε καινοτομίες. Η σπουδαιότερη είναι η εφεύρεση του ερυθρόμορφου ρυθμού. Η τεχνική συνίσταται στην αντιστροφή της εντύπωσης του μελανόμορφου: μορφές στον ανοιχτό χρωματικό τόνο του πηλού πάνω στο βάθος του μαύρου βερνικιού με το οποίο καλύπτεται το αγγείο. Τα περιγράμματα ορίζονται με μια παχιά γραμμή, τη λεγόμενη ανάγλυφη, ενώ η γραμμή από αραιωμένο μελάνι χρησιμοποιείται για τις λεπτομέρειες της ανατομίας. Η τεχνική αυτή επιτρέπει την αλληλοκάλυψη των μορφών και την ακριβέστερη σχεδίαση πολύπλοκων στάσεων του ανθρώπινου σώματος. Έτσι οι συνθέσεις απελευθερώνονται από τη συμβατικότητα των μελανών μορφών.
 
Οι πρώτοι ζωγράφοι του ερυθρόμορφου δεν αντιπροσωπεύονται στην Αγορά. Το σχήμα που κυριαρχεί την Αρχαϊκή περίοδο είναι η κύλικα. Μια ομάδα κυλίκων παρουσιάζει ενδιαφέροντα μυθολογικά και τελετουργικά θέματα και εκτίθεται στο Μουσείο της Αγοράς: μια γυμνή γυναίκα που καίει θυμίαμα σ’ ένα βωμό, ένας οπλίτης που κάνει σπονδή σε βωμό, ένας νεαρός άντρας που τρέχει με δύο αμφορείς στην πλάτη, ένας σάτυρος πάνω σε γάιδαρο, μια γυμνή εταίρα που τρέχει κουβαλώντας τις μπότες της, δύο πυγμάχοι. To ωραιότερο αγγείο αυτής της κατηγορίας είναι μια κύλικα, που πιθανολογείται ότι αποτελεί το πρωιμότερο έργο του μεγαλύτερου ζωγράφου των αρχών του 5ου αι. π.Χ., του Ζωγράφου του Βερολίνου. Στο μετάλλιο απεικονίζεται ένας νέος άντρας που κρατά ένα λαγό, ενώ στις δύο εξωτερικές όψεις απαντούν μια διονυσιακή σκηνή και μια μυθολογική μονομαχία.
 
Τα επείσακτα κεραμικά είναι εξαιρετικά σπάνια στην Αγορά της Αθήνας. Αξίζει να αναφερθεί κανείς σε έναν εντυπωσιακό αμφορίσκο από τη Μίλητο, του λεγόμενου ρυθμού των Φικελλούρων, που έχει περίτεχνη γεωμετρική και φυτική διακόσμηση στο σώμα. Ένα ακόμη αγγείο από την Ιωνία πιθανολογείται ότι είναι το πλαστικό βαλσαμάριο νεαρού αθλητή που γονατίζει και δένει μια ταινία στην κεφαλή του, εξαιρετικής ποιότητας και θαυμάσιας διατήρησης.
 
Έργα γλυπτικής και πηλοπλαστικής είναι εξαιρετικά σπάνια στο χώρο της Αγοράς και δε σώζονται σε καλή κατάσταση.
 
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ

1.     
 Μουσείο Αγοράς Τ 175. Πήλινος πολύχρωμος πίνακας των μέσων του 7ου αι. π.Χ. με παράσταση θεάς. [The Human figure in Early Greek Art (Washington 1988), σελ. 105, αρ. 17].
2.      Μουσείο Αγοράς P 1247. Ύστερος πρωτοαττικός αμφορέας του Ζωγράφου του Νέσσου. 620-610 π.Χ. (Immerwahr 1973, p. 30, fig. 60).
3.      Μουσείο Αγοράς P 24673. Όλπη του Ζωγράφου του Άμαση. 540-530 π.Χ. (Agora XXIII, pl. 66, n° 681).
4.      Μουσείο Αγοράς P 24104. Λήκυθος. 510-500 π.Χ. (Agora XXIII, pl. 76, n° 821).
5.      Μουσείο Αγοράς P 24110. Κύλικα με παράσταση δύο πυγμάχων. 500-480 π.Χ. (Neils, J., Tracy, St.V., The Games at Athens, Princeton 2003, σελ. 21, εικ. 18).
6.      Μουσείο Αγοράς P 42. Κύλικα με παράσταση οπλίτη που κάνει σπονδή σε βωμό. (Camp J.M. II, Gods and Heroes in the Athenian Agora, Princeton 1980, p. 3, fig. 2).
7.      Μουσείο Αγοράς P 24113. Ερυθρόμορφη κύλικα του 500 π.Χ. περίπου, με την υπογραφή του αγγειοπλάστη Γόργου. Εσωτερικό μετάλλιο: Νέος με λαγό. (The Human figure in Early Greek Art, Washington 1988, σελ. 142-145, αρ. 51).
8.      Πήλινο πλαστικό βαλσαμάριο σε σχήμα γονατιστού νικητή, που δένει κορδέλα στην κώμη του. Δημιουργία ιωνικού εργαστηρίου. 540 π.Χ. (The Human figure in Early Greek Art, Washington 1988, σελ. 136-137, αρ. 48). Σημ. Η κορδέλα είναι σύγχρονη.
 
 
copyright © 2006, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο «Ψηφιακή συλλογή Εικονικής Πραγματικότητας "Η αρχαία Αγορά της Αθήνας"» συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» του Γ' ΚΠΣ.

HellasEuropean UnionInfosoc newInfosoc